Альцгеймер ауруы дегеніміз не?

Альцгеймер ауруы — деменция (жүре пайда болған, туа емес ақымақтық) ең жиі кездесетін түрі. Бұл ауруды сенильді немесе қарттық альцгеймерлік деменция деп те атайды, себебі ол көбінесе 65 жастан асқан адамдарға әсер етеді.

Бұл ауру алғаш рет 1907 жылы неміс психиатры Алоис Альцгеймер тарапынан сипатталып, оның атымен аталған.

Бүгінгі таңда Альцгеймер ауруы – 65 жастан асқан әрбір сегізінші адамды қорқытатын түнгі қорқыныш. Аурудың емі жоқ, бірақ симптомдарды уақытылы анықтасаңыз, аурудың дамуын баяулатып, жағдайды жеңілдетуге болады.

Альцгеймер ауруының негізгі белгілерін атайық:

Жадқы ес, әсіресе қысқа мерзімді (жақын арадағы оқиғалар, әрекеттер, әңгімелер);
Күнделікті істерді орындаудағы қиындықтар;
Күрт көңіл-күй өзгерістері – ашулану, алаңдау және қайғырудың өршуі;
Дезориентация, таныс жерлерді тану мүмкіндігінің болмауы;
Сөйлеу проблемалары;
Жүру мәнерінің өзгеруі, нашар үйлесім.

Ауру дамыған сайын белгілері нашарлайды. Альцгеймер ауруына шалдыққандар жақындарын ұмытып қалады, өздері киіне алмайды, тамақтана алмайды, дәретханаға бара алмайды.

Аурудың ұзақтығы әр адамда әртүрлі болады. Адам Альцгеймер ауруымен бірнеше жыл немесе бірнеше ондаған жыл өмір сүре алады, орташа ұзақтығы — 9 жыл.

Альцгеймер ауруының себептері

Ғалымдар Альцгеймер ауруының нақты себебін әлі білмейді. Диагноз қойылған адамдардың миында бірден екі маңызды ақау анықталады:

Нейрофибриллярлы байланыстар (тау-протеин). Бұл тор ішінде орам күйінде орналасқан байламдар, олар жасуша ішіндегі қоректік заттардың бір бөліктен екіншісіне өтуіне кедергі жасайды;
Бета-амилоидтық тақшалар. Бұл заттар арасында жиналатын жабысқақ протеин қабаттары, олар қалыпты мидың жағдайында жоқ болып кетеді.

Түйіндер мен түйіншектер олардың айналасындағы сау ми жасушаларын зақымдап, нәтижесінде зақымдалған жасушалар дұрыс жұмыс істемей, кейін өліп, бұл жадты жоғалтуға, сана-сезімнің шатасуына және т.б. әкеледі. Алайда, бұл өзгерістер мидағы жасушалардың өзгеруі Альцгеймер ауруының себебі ме немесе ол аурудың нәтижесі ме, әлі де анық емес.

Альцгеймер ауруының даму ықтималдығын арттыратын бірнеше факторлар белгілі.

Жас. Альцгеймер ауруы тәуекелінің 65 жастан асқаннан кейін өсуі.
Жыныс. Бұл ауру әйелдерде ерлерге қарағанда жиі кездеседі.
Отбасылық тарих. Альцгеймер ауруы бар ата-аналары немесе туыстары бар адамдардың өздері де осы ауруға шалдығуы мүмкін.
Бас жарақаттары. Кейбір зерттеулер Альцгеймер ауруы мен ауыр бас жарақаты арасындағы байланысты көрсетеді.
Кейбір аурулар. Жоғары холестерин деңгейі және жоғары қан қысымы да тәуекелді арттыруы мүмкін.

Альцгеймер ауруының диагностикасы

Көптеген адамдар кейде сөзді ұмытып кетуі, жолды тауып алмауы немесе көлікті тұрақта жоғалтып алуы мүмкін. Бұл Альцгеймер ауруының белгісі болуы мүмкін немесе болмауы да мүмкін, сондықтан мұны анықтаудың жалғыз жолы — дәрігерге барып, тексерістен өту. Ерте және нақты диагностика сізге немесе жақындарыңызға болашақты жоспарлауға уақыт беруі мүмкін. Сонымен қатар, науқас Альцгеймер ауруының ерте кезеңдерінде көмектесетін дәрілерді, мысалы, бета-амилоид бляшкаларын ерітетін дәрілерді, мүмкіндігінше ертерек қабылдауды бастай алады.

Қазіргі уақытта «Альцгеймер ауруы анализі» деп аталатын арнайы бір әдіс жоқ, бірақ дәл диагноз қоюға мүмкіндік беретін бірнеше процедуралар бар: ми МРТ, жұлын сүйығының анализі, психологиялық-психиатриялық тестілеу, невролог маманның қарауы.

Альцгеймер ауруын емдеу

Альцгеймер ауруының дәрісі жоқ. Бірақ екі жақсы жаңалық бар. Біріншісі — дәрі-дәрмектердің көмегімен кейбір симптомдарды жеңілдетуге және олардың өсуін бәсеңдетуге болады, бірақ барлық науқастарда емес. Екіншісі - ғалымдар бүгінгі күні Альцгеймер ауруын жеңу немесе оның басталуын болдырмау жолдарын іздеуде өте қарқынды жұмыс істеп жатыр, және оларда қазірдің өзінде жетістіктер бар.

Альцгеймер ауруымен қалай өмір сүруге болады

Альцгеймер ауруымен өмір сүру – науқас үшін де, оның жақындары үшін де сынақ. Сондықтан, диагнозды мүмкіндігінше ертерек білу маңызды, өйткені ауыратын адам әлі де салдарды түсініп, өз өмірін және отбасының өмірін жеңілдету үшін шаралар қабылдай алады.

Міне, Альцгеймер дертіне шалдыққан науқастарға әдетте берілетін кеңестер:

Есімдер, телефон нөмірлері, мекенжайлар, күн тәртібі және т.б. жазылған блокнот немесе смартфонды өзіңізбен бірге алып жүріңіз.
Әр заттың не екенін және оны қалай қолдану керектігін еске салатын үйде қағаздар мен жазбалар орналастырыңыз.
Шкафтар мен жәшіктерді олардың мазмұнын сипаттайтын сөздер немесе суреттермен белгілеңіз.
Жиі кездестіретін адамдардың фотосуреттерін қою және олардың аттарын жазып қою.

Альцгеймер ауруына шалдыққан адаммен бірге тұратындарға бірнеше қарапайым ережелерді білу керек:

Сөйлесуді бастамас бұрын назар аудартыңыз. Сөйлеуді бастамас бұрын, науқастың сізді көріп, естіп тұрғанына көз жеткізіңіз: алдына жақындаңыз, өзіңізді таныстырыңыз және оны атымен атаңыз.

Көз байланысы. Әңгіме барысында көз байланысын сақтаңыз. Тыңдап, түсінуге тырысып жатқаныңызды көрсетіңіз. Достық пейілді білдіретін бет әлпетті сақтаңыз.

Сабырлы дауыспен сөйлеңіз, тым тез не тым баяу емес. Сөздерді анық айтыңыз, ұзын не қиын сөздерді қолданбаңыз. Адамға сіздің айтқаныңызды ойластыру үшін үзіліс жасаңыз. Әңгіме кезінде қолдарыңызды бетіңізге жақындатпаңыз.

Қайталағаннан гөрі басқаша жеткізіңіз. Тыңдаушыға сіздің сөздеріңіз түсініксіз болса, басқа жолмен жеткізуге тырысыңыз. Бірінші ретте түсінбеген жағдайда, екінші ретте де түсінбейтін болар.

Қарапайым нұсқаулар. Сөйлесу барысында бір уақытта бір нұсқау беріңіз немесе бір сұрақ қойыңыз. Әр адамды немесе затты атымен атаңыз, «ол», «ол» немесе «бұл» деп айтпаңыз.

Позитив болыңыз. «Мұны істеме» деп айтудың орнына: «Бұл істі жасап көрейік» деп айтыңыз.

Науқасқа құрметпен қараңыз. Өзгелермен сөйлескенде немесе оның жанында емес сияқты сөйлеспеңіз, және олар сізді түсінбейтіндей қарамаңыз. Себебі көбінесе — түсінеді.

Фондық шуды азайтыңыз. Теледидар немесе радиодан шыққан шу есту қабілетін қиындатып, тыңдаушының назарын аударады. Оларды алаңдатуы мүмкін кез келген дыбысты азайтыңыз.

Төзімділікпен қараңыз. Ауырып жатқан адамды сын айтпаңыз, түзетпеңіз, сөзін бөлмеңіз және таласпауға тырысыңыз.

Альцгеймер ауруы адамды өте жалғыз етеді, сондықтан жақындарының қатысуы, жанасу, ым-ишара және көңіл бөлуі олар үшін өте маңызды екенін есте сақтаңыз.

Маңызды!

TopDoc.kz сайтында орналастырылған ақпаратты өзін-өзі диагностика және өзін-өзі емдеу үшін пайдалануға болмайды. Кез келген аурулар немесе сізді мазалайтын симптомдар болған жағдайда емдеуші дәрігеріңізге жүгініңіз. TopDoc.kz сайтындағы ақпарат дәрігердің бетпе-бет консультациясын алмастырмайды және тек ақпараттық-анықтамалық сипатқа ие.

- - - - - - - - - - - - - - - -

ТопДок (TopDoc.kz) сервисі дәрігерді тауып, оған жазылуға көмектеседі

Пікірлерді оқып, сұрақтар қойып, кез келген ыңғайлы тәсілмен барлық мамандықтағы дәрігерлерге жазылыңыз:

Сайтқа өтініш жіберу,
Бізге WhatsApp хабарлама жазу, біздің кеңесшілер міндетті түрде Сізге жауап береді немесе қоңырау шалады,
Бізге +7(707)2255009 нөміріне өз бетіңізбен қоңырау шалу.

Өз денсаулығыңызды және жақындарыңыздың денсаулығын сақтаңыз!